We schreven in ons artikel over supermarktwijn al eens over wijnen zonder wijnboer. Wijnen die niet gemaakt of gebotteld zijn bij een wijnboer, of degene die de druiven verbouwt, maar in een fabriek en voorzien zijn van een kek etiketje waar de wijnboer niet meer op staat. Een categorie wijnen waar het op prijs lastig mee concurreren is voor de kwalitatieve slijter, maar waar naar onze mening ook te weinig transparantie over is. Aan de andere kant: waar vraag is, is aanbod. Dat verdient een artikel, waarbij we snobisme proberen te voorkomen.
Vooropgesteld; wij verkopen wijnen waarbij het duidelijk is wie de wijnboer of wijnmaker is. Alle wijnen zijn gebotteld bij onze wijnmakers (estate-bottled) en de etiketten en namen op de fles zijn ook altijd van de wijnmaker zelf. Het is natuurlijk makkelijk schrijven over iets dat jezelf niet aangaat, maar we concurreren we er wel mee. En we vinden dat je als consument recht hebt op wat transparantie. De vraag blijft of je dit belangrijk vindt of niet, dat is een tweede natuurlijk. Die afweging moet je vooral zelf maken, we proberen hieronder vrij van waardeoordelen te schrijven, al hoor je dat er soms toch wel een beetje in terug.
Wijn uit de fabriek in Europa - de rol van coöperaties
Ten behoeve van prijs en massa, wordt een groot deel van de wijnen geproduceerd in fabrieken. Wijnboeren verkopen hun druiven aan zo'n fabriek, hoewel daar vaak nog wel een coöperatie of commodity-handelaar tussen zit. In Europa geldt dan vaak dat er lokaal nog wel wordt geproduceerd. Een wijnboer die een deel van z'n druiven verkoopt aan een coöperatie in de Languedoc in Frankrijk, ziet in de meeste gevallen ook een wijn gemaakt worden van z'n druiven in de Languedoc. Die coöperaties zijn vaak gevestigd in een regio waar ze historisch thuishoren, de meeste Franse coöperaties zijn bijvoorbeeld opgericht tussen 1900 en 1940. Die coöperaties maken wijn onder eigen beheer, met eigen expertise, onder eigen etiket. Zo verkopen wij bijvoorbeeld de wijnen van Celliers d'Orfee, die we zijn gaan verkopen vanwege de wil tot experimenteren van de Keldermeester daar - een soort ops manager die de hele productie overziet. Die verkopen we overigens onder het eigen label van Cellier d'Orfee.
Coöperaties maken echter ook vaak wijn voor derden. Omdat coöperaties vaak flinke arealen overzien, kunnen ze relatief goedkoop produceren, zeker in wat goedkopere regio's zoals de Languedoc. Een coöperatie gaat dan in gesprek met z'n klant, kijkt wat de wensen zijn en bekijkt of het mogelijk is voor de gewenste inkoopprijs een dergelijke wijn te produceren. Soms wordt dit bijna wetenschappelijk aangepakt, er zijn laboratoria of wijninstituten die de precieze receptuur heel nauwgezet uittesten en ontwikkelen, voordat zo'n wijn op schaal wordt geproduceerd. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld Meron, gevestigd in Afhankelijk van de afgesproken exclusiviteit brengt zo'n coöperatie de wijn dan onder het gewenste etiket op de markt voor haar klant, maar kan ze die wijn bijvoorbeeld ook onder een ander etiket of label verkopen. Zo kan het zijn dat dezelfde wijn onder een ander etiket wordt verkocht. Een voorbeeld van een coöperatiewijn is bijvoorbeeld deze Wooded Chardonnay van Grange de Malivet van Albert Heijn, op het moment van schrijven zelfs met 4.2* beloond op Vivino. Grange de Malivet bestaat niet, de wijn is geproduceerd door een coöperatie (Les Vignerons de Narbonne) en dat zie je zelfs op de productpagina van AH.nl. Dat is overigens dezelfde producent als de (tevens stevig op hout gerijpte) Dumanet chardonnay (8,99EUR) en Almade chardonnay (7,95EUR). Of het chemisch ook exact dezelfde wijnen zijn durven we niet te zeggen, maar dat hier veel overlap in zit zal niemand verbazen. Albert Heijn is hier overigens opvallend transparant over en dat is eigenlijk wel fijn. Zo weet je tenminste wat je koopt.
Wijn van buiten Europa, uit een in fabriek in Europa
Het wordt wat minder transparant en authentiek op het moment dat een wijn van buiten Europa komt en niet estate-bottled of cooperation-bottled is. In de regel komt wijn dan naar Europa als basiswijn, most of druiven(concentraat). De basisingrediënten voor wijnen onder de pakweg 5/6 euro, uit Chili, Zuid-Afrika, Argentinië, Nieuw-Zeeland, Australië of de Verenigde Staten. Dit gaat doorgaans per schip, richting een grote Europese haven - zoals Rotterdam, Antwerpen of Marseille. Eenmaal aangekomen gaat het naar bottelarijen, zo staat er in Antwerpen een grote bottelarij, in Zaandam staat een grote bottelarij voor met name Nederlandse supermarkten, maar in de Elzas staat de allergrootste. Naar het schijnt wordt in die bottelarij in de Elzas meer dan de helft van de Nieuw-Zeelandse Sauvignon Blancs op de Nederlandse markt geproduceerd al hebben we daar geen hard bewijs voor kunnen vinden. De bottelarij in Zaandam is dan weer onderdeel van Baarsma Wine Group, waar ooit ook webshops als Wijnbeurs en Wijnvoordeel onder vielen.
Deze manier van wijnmaken kan uiteindelijk per liter nog weer goedkoper zijn dan Europese wijn vanuit coöperaties. Dit komt doordat het logistiek efficiënter/goedkoper is, maar ook doordat de kostprijs van druiven in (bijv.) Chili veel lager ligt dan in Europa. Dit door lagere loonkosten en minder strenge milieu-eisen. In de bottelarijen wordt er uit de aangeleverde basiswijn, most en druivenconcentraat een wijn gemaakt. Waar een coöperatie vaak nog wel weet in welke tank met welke druiven van de aangesloten wijnboeren wordt gewerkt, weet zo'n bottelarij dat natuurlijk niet of nauwelijks op basis van concentraat of most.
Die ingrediënten kunnen overigens nog wel iets van herkomstbenaming hebben, gemaakt van druiven uit Marlborough in Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld. Ook het "laboratoriumwerk" is hierbij natuurlijk extra belangrijk, de ontwikkeling van de juiste smaak, soms gebruikmakend van additieven. In samenwerking met de opdrachtgever of door de opdrachtgever wordt behalve de smaak en productiewijze, ook een fles en een etiket gekozen. En zo kan het dus gebeuren dat een wijn uit Chili of Zuid-Afrika veel goedkoper is dan een wijn uit Frankrijk. Zelfs goedkoper om te produceren dan een flesje water. En zo belandt uiteindelijk de Walvis op de Nieuw Zeelandse Sauvignon Blanc of het varken op de Chileens Chardonnay. Qua AOC mag er overigens niet zoveel, zeker niet met Europese wijnen. Een Chianti bottelen in een bottelarij in Nederland mag bijvoorbeeld volgens de DOC/DOCG regels niet. En dat geldt eigenlijk voor de meeste wijnregio's in de "Oude Wereld" wel, zeker de Franse. Het is ook daarom dat de focus vaak ligt op "Nieuwe Wereld".
Nou en, wat maakt dat uit?
Op zich niet zoveel natuurlijk, als je de wijn lekker vindt, vind je 'm lekker. En het is je eigen keuze om zo'n wijn te kopen. Wel (en nu volgen wel weer onze eigen meningen) vinden wij dat de verkoper aan de consument transparant moet zijn over een product en een wijn niet anders moet proberen voor te doen dan dat 'ie is. Als je een wijn bijvoorbeeld aanprijst als "de beste sauvignon blanc uit Marlborough geselecteerd door onze huissomelier", je noemt 'm Baronello, terwijl het niet eens in de verte lijkt op een Barolo/Brunello of je in een productbeschrijving een wijn omschrijft als een "Chileense chardonnay in Chablis-stijl" dan zit je in onze ogen op het randje van wat acceptabel is om te zeggen over een wijn waarvan je de herkomst niet of nauwelijks weet en die pas in een bottelarij in Europa echt tot wijn gemaakt is. Laat staan dat je er ook een soort wijnmaker aan toekent. Door het zetten van een (Nieuw-Zeelands klinkende) voor- en achternaam op een etiket, lijkt het net alsof dat de wijnmaker is, terwijl het een ten behoeve van het etiket verzonnen naam is. Illegaal is het niet natuurlijk, maar echt fair vindenw ij het ook niet. Die verantwoordelijkheid rust wel echt op wijnverkopers. En het kan best, zo'n Albert Heijn is daar heel transparant in en het lijkt nog een aardige wijn te zijn ook.
Verder vinden wij duurzaamheid ook dat je een lokale ambacht en industrie probeert te helpen. Klinkt misschien halfzacht en weinig commercieel, maar we moeten het in onze ogen duurzamer vinden dat wijn van dichtbij goedkoper is dan wijn van ver weg. Het feit dat zoveel wijnen niet meer uit Europa komen in de Nederlandse supermarkten, raakt de Europese wijnindustrie, die wel streng gereguleerd is, werkt aan milieu-standaarden, terroirs beschermt met AOC's en keurmerken. En kleine familiebedrijven met passie voor hun vak in stand houden in "ons Europa" vinden wij duurzamer dan bottelarijen waar je zo anoniem mogelijk een wijn op de markt kan brengen om de herkomst te verbloemen. Dit alles klinkt snobistisch, want we snappen ook de vraag naar goedkope wijn, maar het blijft onuitlegbaar dat een wijn uit Zuid-Afrika veel goedkoper kan zijn dan een uit Frankrijk. Een paar euro meer per fles kan een enorm verschil maken.
Stel je vindt dit belangrijk, hoe herken je zo'n wijn zonder wijnboer?
Een paar indicaties:
- Google even. Bestaat de wijnboer niet op Google met een eigen website, telefoonnummer of adres? Dan bestaat 'ie hoogstwaarschijnlijk in het echt ook niet. De meeste wijnboeren hebben wel iets van een website of Google Maps locatie.
- Zie je op Vivino een wijn met alleen maar Nederlandse reviews? De kans dat dit een wijn zonder wijnboer is, is aanzienlijk. Met een eigen etiket geproduceerd voor de Nederlandse markt.
- Op Vivino wordt ook vaak aangegeven dat een wijnmerk door een coöperatie wordt geproduceerd, zo staat er bij de Baronello bijv.: "Part of Cantine Pellegrino".
- Wees allergisch voor "wij van WC Eend" en valse vergelijkingen. Omdat er weinig te vertellen valt over wijnen zonder wijnboer, kiezen verkopers voor teksten als "Zuid-Afrikaanse cabernet in Pauillac-stijl geselecteerd door ons proefpanel".
- Lijkt een etiket heel sterk op een beroemd wijnetiket van een heel gerenommeerd wijnhuis? Extra reden om even te Googlen, doorgaans is dat om een reden.
Als laatste nog een hand in eigen boezem. We beseffen dat het snobistisch is om hier een sterke mening over te hebben en ook dat wij onze eigen belangen hebben. Tegelijkertijd vinden we dat je recht hebt op transparantie. En eigenlijk vinden we dat beleidsmakers op EU-niveau hier ook best wat mee zouden kunnen. Want waarom niet een check op duurzaamheid en transparantie voordat iets in het schap komt? Al zal de gemiddelde EU-ambtenaar het artikel niet tot hier hebben volgehouden.